به گزارش حیات، شاید زمانی که زرگر معروف آلمانی، گوتنبرگ، اولین ماشین چاپ را اختراع کرد، حدس نمی‌زد که چاپ، به صنعتی تبدیل شود که بر تجارت بین‌الملل تأثیر بگذارد و قاعده بازی را تغییر دهد. اختراع گوتنبرگ، شیوه چاپ را از روش‌های سنتی تغییر داد، بر گسترش و توسعه دانش، شتاب بخشید و نقطه آغازین مدرن شدن این صنعت را رقم زد.
چاپ، که در ابتدای امر، عموماً برای انتشار کتاب و مکتوبات استفاده می‌شد، با همین رویکرد از دوره صفویه کم‌کم وارد ایران شد و در دوره قاجار، شکل و شمایل نشر در ایران را تغییر داد. نخستین چاپخانه‌ها در این دوره در شهرهایی مانند تبریز و تهران راه‌اندازی شد که عموماً کارشان چاپ کتاب‌های دینی و بعد علمی بود. ظهور دستگاه‌های پیشرفته از قرن نوزدهم، انقلابی را در صنعت چاپ ایجاد کرد و سبب شد سرعت و کیفیت چاپ افزایش یابد و کنار آن، علم در دسترس عموم قرار گیرد.
جایگاه صنعت چاپ ایران در منطقه
صنعت چاپ، که در گذشته صرفاً به تولید کتاب و روزنامه با روش‌های سنتی و دستی محدود می‌شد، با گذر زمان و پیشرفت‌های فناورانه، دستخوش تحولات عظیمی شد و به یک صنعت مدرن و چندوجهی تبدیل شد.
ایران یکی از کشورهای پیشرو در منطقه از نظر سابقه و تجربه در صنعت چاپ است. قبل از بسیاری از کشورهای منطقه، چاپخانه‌ها در ایران فعال بوده‌اند و سابقه تولید کتاب و نشریات در ایران به بیش از یک قرن می‌رسد، این قدمت، دانش و تجربه‌ای انباشته را به‌ارمغان آورده است و سبب شده است کنار کشورهای مصر، ترکیه و لبنان، به‌عنوان کشورهای تأثیرگذار در صنعت چاپ منطقه معرفی شود.
پیله‌های پرواز
با این حال، صنعت چاپ ایران علی‌رغم پتانسیل‌های خوب و داشتن نیروی کار خلاق، با چالش‌هایی مواجه است که سبب شده است آن‌طور که باید و شاید مسیر رشد را طی نکند. باید گفت، صنعت چاپ در کشورمان در یک مرحله گذار از شیوه‌های سنتی و روی آوردن به شیوه‌های مدرن قرار دارد.
برخی از کارشناسان بر این باورند که تمرکز سرمایه‌گذاری بر این صنعت، می‌تواند جایگاه آن را در منطقه ارتقا دهد و زمینه‌های صادراتی ازدست‌رفته را پس بگیرد، به‌گفته آنها، دولت به‌جای سرمایه‌گذاری بر تولید کالاهایی که چندان با شرایط اقلیمی فعلی کشور همخوانی ندارد، باید روی صنایعی مانند چاپ و بسته‌بندی تمرکز کند که هم زمینه رشد اقتصادی و ارزآوری دارد و هم پتانسیل اشتغال‌زایی.
ناوگان فرسوده رمق صنعت را گرفته است
عدم‌توجه به این صنعت زیر سایه نگاه‌های سنتی به آن میان تصمیم‌گیران کشور، محدودیت‌های ارزی و مشکلات واردات ماشین‌های چاپ در سال‌های گذشته سبب شده است ناوگان این صنعت در کشور فرسوده باشد و نتواند چندان از پوسته سنتی خود خارج شود؛ تا جایی که بابک عابدین، رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ، ایران را "قبرستان ماشین‌آلات دسته‌دوم چاپ" توصیف کرد.
با چندبرابر شدن نرخ ارز در 10 سال گذشته دست صاحبان این صنعت از ماشین‌آلات خارجی کوتاه شده است. مقرون به صرفه نبودن سرمایه‌گذاری چند میلیون یورویی برای واردات یک دستگاه چاپ از سویی و تحریم‌ها از سویی دیگر، موجب شده است بیش از گذشته شاهد فرسودگی دستگاه‌های صنعت چاپ در کشور باشیم؛ این در حالی است که صنعت چاپ، از جمله صنایعی است که هرساله به‌واسطه ورود فناوری، متحول می‌شود و موفقیت در این زمینه، منوط به حرکت در راستای استانداردهای جهانی است.
عابدین در همین رابطه به تسنیم گفت: با توجه به پیشرفت‌ها در زمینه چاپ و تلفیق چاپ و تکنولوژی، ما از تکنولوژی جهانی عقب ماندیم و اگر ادامه پیدا کند نمی‌توانیم درخواست سفارش‌دهنده‌های بین‌المللی را مرتفع کنیم. هر روز استانداردهای جدیدی در جهان ایجاد می‌شود، به‌خصوص در اروپا، آمریکا و سایر کشورهای توسعه‌یافته، به‌طور مثال استانداردهای زیست‌محیطی ایجاد می‌شود و در بستر چاپ از موادی استفاده می‌شود که در محیط زیست تخریب‌پذیری سریع‌تری دارند.
او خاطرنشان کرد: ما باید بتوانیم ماشین‌آلاتی را که آن محصول را می‌توانند چاپ کنند، تأمین کنیم، کنار این موضوع بسته‌بندی سلامت خیلی مهم است، ما باید به‌سمت تولید محصولات سلامت برویم، باید بتوانیم از مواد اولیه و ماشین‌آلاتی که به‌سمت بسته‌بندی سلامت می‌روند استفاده کنیم که نیاز به سرمایه‌گذاری بسیار دارد.
ترکیه چگونه سهم خود از بازار منطقه را افزایش داد؟
فعالان صنعت چاپ، ترکیه را به‌عنوان یکی از کشورهای موفق این صنعت یاد می‌کنند؛ کشوری که توانسته است در یک دهه گذشته با عدم پرداخت عوارض گمرکی، در نظر گرفتن مشوق‌های صادراتی و تأمین مواد اولیه، سهم خود از بازار منطقه را به 50 درصد افزایش دهد.
به‌نظر می‌رسد اولین قدم در تغییر مسیر صنعت چاپ ایران، تغییر نگاه به این صنعت قدیمی است، در حالی که این صنعت در جهان و ایران وارد عرصه‌های متعدد شده است، اما در نظر برخی از مسئولان و سیاست‌گذاران، این صنعت محدود به چاپ و نشر است؛ در حالی که این بخش تنها حدود شش درصد از فعالیت صنعت را به خود اختصاص داده است، ازاین‌رو، عبور از دوره گذار برای این صنعت، میسر نمی‌شود مگر با گذر از دیدگاه‌های سنتی.
منبع؛ تسنیم
نظر شما